Psychologie: Deelgebieden van de geest

“Achter elke keuze zit een eigen belang.”
                                                            - Sam Rain

In de psychologie wordt het – eindelijk – een serieuze factor: de impact van de omgeving. Onze natuur is grotendeels bepaald door het habitat waarin we verblijven; de geest past zich aan om ons tolerant te maken tegen factoren en ontwikkeld soms zelfs competitieve vaardigheden. Al ons gedrag komt echter voor uit abstracte ‘bouwstenen’: denkpatronen.

De ontwikkeling van onze geest heeft veel weg van een besturingssysteem – al klinkt dat voor veel mensen eng. Als ik de geest zou classificeren in ‘deelgebieden’, zou ik zeggen dat er 4 van deze ‘fasen’ zijn. Hoewel ik niet 100% achter de definitie ‘fase’ sta, heb ik toch voor de term gekozen; taxonomie is immers een mensending en niet die van de natuur. Ieder deelgebied omvat, naar mijn beleving, eigen denkpatronen – schema’s – en zou in iedere geest gemeten kunnen worden in stadia van ontwikkeling.

Het instinctief denken is aangeboren – genetisch voorgeprogrammeerd in onze soort. Maar het is niet iets ‘statisch’ – het instinctief denken kan degelijk aangevuld worden met aangeleerd gedrag. Wat denken ‘instinctief’ maakt is de impuls en het reflexgedrag: het knipperen en tranen van de ogen bij een vuiltje of het willen vluchten (of vechten!) bij gevaar. Schema’s binnen het instinctief denken zijn door hun reactionele aard vaak ‘onbewust’, maar daardoor niet onbereikbaar!

Ieder ontwikkeld wezen heeft behoeftes en zal ‘pijn’ willen vermijden. Het ‘gevoel’, veroorzaakt door neurotransmitters, is een persoonlijke assistent voor de geest waardoor we schema’s ‘kiezen’ waar we gelukkig van worden. Emotioneel denken stelt ons in staat om te verlangen (of te walgen) naar iets door middel van deze signalen. Emoties en empathie behoren naar mijn taxonomisch inzicht niet tot dit deelgebied, omdat zij behoren tot expressie en sociale interactie. Wel zijn ze dicht met elkaar verbonden.

Het rationeel denken bestaat uit ons analytisch vermogen om problemen op te lossen – we berekenen de succeskans wanneer we een ‘recept’ volgen op basis van verwachtingen. Het rationeel denkvermogen is afhankelijk van onze ontwikkeling uit ervaringen; trial by error, dito na-apen of onderwijs. Zo handelen wij naar wat voor onszelf ‘logisch’ lijkt: de rekensom ‘klopt’.

Het sociaal denken is hoe wij ons gedragen in een groep; het bepaald hoe wij relaties aangaan met mensen en objecten in de wereld. Zonder het sociaal denken zouden we nooit functionele maatschappijen kunnen vormen; de ontwikkeling die we als soort zelfstandig nooit zouden kunnen maken, danken we aan schema’s waardoor we in groepsbelang kunnen denken.

Naarmate we groeien, ontwikkelen we onze geest. De schema’s die we gedurende ons leven maken, zijn de basis van ons hele denken. Ik zou pleiten voor een catalogi van denkpatronen; het ontwerp van ons gedrag is naar mijn mening net zo belangrijk als neurologisch onderzoek – en zou zeker bijdragen aan de psychologie, al dan niet de psychiatrie.

©SamRain
Deelgebieden