"Ouwe
meuk laat je vaak verwonderen. "
— Sam Rain
— Sam Rain
Het is een moeilijk werkje — Faust, van
Goethe, is een dichtwerk dat leest als een toneelstuk. Het verhaal gaat over
een man, genaamd naar de titel, die zich inlaat met de Duivel, op zoek naar het
grote geluk tijdens het leven. Wie zich al bevooroordeeld vanwege het thema,
loopt een werk mis dat niet alleen tijdloos, filosofisch en humoristisch is —
maar een manifestatie van de schrijfkunst.
Het eerste werk dat ik voor ogen kreeg was in
het Duits — niet echt handig wanneer je de taal zelf al onvoldoende beheerst.
Kort geleden kreeg ik een Nederlandse vertaling in handen en verwonder mijzelf
sindsdien over dit werk. Ik ben geen fan van vertalingen; ik ben gevoelig voor
details, zeg maar. Maar dit maal heb ik geen spijt — Faust is geen Harry
Potter, noch een actiethriller van Brown. Het is een prikkeling voor de geest.
Vooral wie een beetje theologisch kennis
heeft, spiritueel aangelegd is en houdt van intrige, dan is Faust een aanrader
— mits je het geduld hebt. Het voelt als een moderne variant van het bijbelse
boek Job, met betere dialogen en special effects die een Hollywoodfilm niet
zouden misstaan. De Duivel word zelfs niet 'echt' kwaadaardig — zoals je vanuit
een kerkelijk dogma zou verwachten — afgeschilderd, maar heeft charme door de
betoverende persoonlijkheid. Het lijkt zelfs dat deze rationeler is dan de
hoofdpersoon.
Ook verwonderlijk is hoe het opperwezen wordt
vertolkt; de verwijzingen naar Christus zijn talrijk en de essentie van God
wordt nog het meest duidelijk gemaakt door de Duivel zelf—dat het wezen zo
verheven is, dat deze de Duivel zelf nog menselijk behandeld. In haar
tijdsgeest is het werk van Faust ver vooruit en bevat details waar de Bijbel
niets over loslaat, mits je ze kunt herkennen natuurlijk.
Het verwonderlijke van Faust is dat het juist
de mens is, die immoreel en egoïstisch handelt en de problemen creëert. Wat
voor de leek lijkt op het zoveelste 'God redt'-verhaal, is een diepere beleving
van waar de mens naar hunkert. Het thema legt als het ware een doek van magie
over de motieven van Faust zelf, die steeds onredelijker en valser wordt om te
eindigen in de oogst die hij zelf heeft gezaaid, maar het is juist het occulte
wat de spotlight steelt. Niet vanwege de karakters, maar hoe breed de kennis is
over occultisme en hoe deze imposant gebruikt worden door geringe details.
Filosofisch gezien staat Faust voor de mens
die zich trots verheven voelt tot gelijke van hetgeen wat boven hem staat. Die
ondanks kennis en intelligentie zich voor kortstondig geluk, impulsief inlaat
voor de verkoop van zijn ziel. Het is Faust die zelf alleen maar profileert als
hogere, verhevene, zeg maar superieure — kijkt de lezer naar het verval van
zijn menselijke kant. De rol van de Duivel, de magiërs, de geesten, de
grapjassen en alle andere karakters die we irrationeel zouden beschouwen, is
kristalhelder. Maar het zijn de dwaze, impulsieve beslissingen van Faust — de
mens — die het werk een kunst maakt op zichzelf. Het zijn juist de kleine
details die het grote verhaal vertellen.
En dat maakt het prachtig.
©SamRain
Faust
Faust
Geen opmerkingen:
Een reactie posten